بیماری آلزایمر به عنوان شایع‌ترین نوع بیماری دمانس مغزی، سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با تخریب پیشرونده سلول‌های عصبی، به ویژه در حافظه کوتاه‌مدت، زندگی بیماران و خانواده‌هایشان را دچار چالش می‌کند. در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری در توسعه جدیدترین داروی آلزایمر صورت گرفته است که نویدبخش کاهش روند تخریب عصبی و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. این مقاله به بررسی تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت می‌پردازد و آخرین دستاوردهای پزشکی، از جمله داروهای آلزایمر در سالمندان که تأییدشده و در حال آزمایش است را معرفی می‌کند.
جدیدترین لیست داروهای آلزایمر
درمان آلزایمر همواره یکی از چالش‌برانگیزترین حوزه‌های پزشکی بوده است. لیست داروهای آلزایمر شامل ترکیباتی است که عمدتاً بر دو مکانیسم اصلی بیماری تمرکز دارند: کاهش تجمع پلاک‌های آمیلوئید بتا و تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند استیل‌کولین و گلوتامات. در ادامه تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت را بررسی می کنیم:
داروهای مهارکننده کولین‌استراز
این گروه از داروهای آلزایمر در سالمندان، از جمله دونپزیل (آریسپت)، ریواستیگمین و گالانتامین، با جلوگیری از تجزیه استیل‌کولین، به بهبود ارتباط بین سلول‌های عصبی کمک می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که این داروها می‌توانند پیشرفت علائم آلزایمر، به ویژه حافظه کوتاه‌مدت، را در مراحل خفیف تا متوسط بیماری کند.
ممانتین: تنظیم‌کننده گلوتامات
ممانتین با مهار گیرنده‌های NMDA، از اثرات سمی گلوتامات اضافی بر سلول‌های عصبی جلوگیری می‌کند. این دارو اغلب در مراحل متوسط تا شدید آلزایمر تجویز می‌شود و می‌تواند به حفظ عملکردهای شناختی، از جمله یادآوری رویدادهای اخیر، کمک کند.
ترکیب دونپزیل و ممانتین
این داروی ترکیبی برای بیمارانی طراحی شده است که در مراحل پیشرفته‌تر بیماری قرار دارند. تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت شامل استیل‌کولین و گلوتامات، در مقایسه با مصرف تک‌دارویی بسیار قوی تر است
سیتی کولین و نقش آن در سلامت مغز
سیتی کولین (Citicoline) که با نام‌های تجاری مختلفی مانند لیکتور نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب طبیعی است که به عنوان پیش‌ساز فسفاتیدیل کولین – یکی از اجزای اصلی غشای سلول‌های عصبی – عمل می‌کند. این دارو به اشکال مختلفی از جمله قرص لیکتور، ویال خوراکی لیکتور و آمپول سیتی کولین در دسترس است و در درمان اختلالات شناختی مانند بیماری دمانس مغزی و آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد .
مطالعات در خصوص تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت نشان می دهد مکانیسم اثر سیتی کولین شامل تحریک سنتز فسفولیپیدهای غشای سلولی، افزایش تولید استیل‌کولین (یک انتقال‌دهنده عصبی حیاتی برای حافظه) و بهبود متابولیسم انرژی مغز است که همگی می‌توانند به بهبود عملکرد شناختی به ویژه حافظه کوتاه‌مدت کمک کنند .
مطالعات دیگری در خصوص داروهای آلزایمر در سالمندان نشان داده‌اند که داروی سیتی کولین می‌تواند با بهبود انتقال عصبی و محافظت از نورون‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو، تأثیر مثبتی بر این نوع حافظه داشته باشد.
یک مطالعه سیستماتیک که در سال 2020 منتشر شد، نشان داد که استفاده از سیتی کولین به عنوان درمان کمکی همراه با مهارکننده‌های کولین استراز (داروهای استاندارد آلزایمر) منجر به بهبود نمرات آزمون‌های شناختی از جمله ارزیابی‌های حافظه کوتاه‌مدت پس از 3 تا 9 ماه درمان شده است.
این یافته‌ها حاکی از آن است که آمپول citicoline ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی مکمل در مدیریت اختلالات حافظه مرتبط با آلزایمر مفید باشد.
فرم‌های دارویی و پروتکل‌های درمانی سیتی کولین
سیتی کولین در ایران به چندین شکل دارویی موجود است که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند:
قرص سیتی کولین: معمولاً با دوز 500-1000 میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود و برای استفاده طولانی‌مدت در بیماران مبتلا به اختلالات شناختی خفیف تا متوسط مناسب است.
ویال خوراکی لیکتور: این شکل دارویی برای بیمارانی که در بلع قرص مشکل دارند طراحی شده و می‌تواند با دوزهای مشابه قرص مورد استفاده قرار گیرد.
آمپول سیتی کولین: بیشتر در مراحل حاد شرایطی مانند سکته مغزی یا برای بیمارانی که جذب گوارشی ضعیفی دارند استفاده می‌شود. دوز معمول آن 500-750 میلی‌گرم به صورت داخل وریدی یا عضلانی است.
تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت زمانی مشاهده می شود که دوره درمان حداقل 3 تا 12 ماه تکمیل شود. مطالعات نشان داده‌اند که اثرات شناختی سیتی کولین معمولاً پس از چند هفته تا یک ماه ظاهر می‌شوند و با ادامه درمان پایدار می‌مانند.
مقایسه داروی سیتی کولین با تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت
در حالی که برخی متخصصین معتقدند پس از تولید سیتی کولین تقریبا داروی آلزایمر کشف شد اما نمی توان گفت که این دارو می تواند بیماری را به طور کامل متوقف کند و درمان قطعی آلزایمر باشد.
سیتی کولین به عنوان یکی از داروهای آلزایمر در سالمندان مورد توجه قرار گرفته است و اگر متخصصین بخواهند اسم قرص آلزایمر مؤثری را بیاورند، قطعا سیتی کولین با مکانیسم‌های چندگانه از جمله ترمیم غشای سلولی، افزایش سنتز نوروترانسمیترها و بهبود متابولیسم مغز یکی از آنها است.
یک مزیت مهم سیتی کولین نسبت به برخی داروهای دیگر، پروفایل عوارض جانبی مطلوب آن است. در حالی که داروهای رایج آلزایمر ممکن است باعث تهوع، استفراغ یا کاهش وزن شوند، عوارض سیتی کولین معمولاً خفیف و گذرا هستند (مانند سردرد، ناراحتی گوارشی یا تغییرات موقت فشار خون)
جدیدترین داروی آلزایمر: انقلابی در درمان؟
در سال‌های اخیر، داروهای جدیدی مانند لکانماب و دونانماب مورد تأیید سازمان‌های دارویی قرار گرفته‌اند. این داروهای آلزایمر در سالمندان با هدف قرار دادن پلاک‌های آمیلوئید بتا، امیدهایی برای کند کردن روند بیماری ایجاد کرده‌اند.
لکانماب: کاهش پلاک‌های آمیلوئید
این دارو که توسط اتحادیه اروپا و FDA تأیید شده است، در مراحل اولیه آلزایمر مؤثر است. مطالعات نشان داده‌اند که لکانماب می‌تواند تجمع آمیلوئید را در مغز کاهش دهد و تا ۲۷٪ پیشرفت بیماری را کندتر کند. البته با وجود تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت، عوارضی مانند تورم و خونریزی مغزی نیز گزارش شده است.
دونانماب (کیسونلا)
این دارو نیز مانند لکانماب بر کاهش پلاک‌های آمیلوئید تمرکز دارد. نکته جالب در مورد دونانماب این است که پس از پاکسازی کامل پلاک‌ها، می‌توان مصرف آن را قطع کرد. در کارآزمایی‌های بالینی، ۴۷٪ بیماران پس از یک سال توانستند درمان را متوقف کنند .
درمان آلزایمر در سالمندان: ترکیب دارو و سبک زندگی
در کنار تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت، تغییرات سبک زندگی نیز نقش مهمی در مدیریت آلزایمر دارد. برخی از راهکارهای مؤثر عبارتند از:
تغذیه سالم
مصرف مواد غذایی مانند ماهی‌ها (منبع امگا ۳)، میوه‌ها و سبزیجات (سرشار از آنتی‌اکسیدان) و مغزیجات می‌تواند به سلامت مغز کمک کند. کمبود ویتامین‌های گروه B، به ویژه B12 و فولات، با افزایش خطر دمانس مغزی مرتبط است.
فعالیت ذهنی و ورزش
یادگیری مهارت‌های جدید، حل معما و ورزش منظم می‌توانند به تحریک مغز و کاهش سرعت آتروفی کمک کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش هوازی جریان خون به مغز را بهبود می‌بخشد و حتی ممکن است رشد نورون‌های جدید را تقویت کند .
سخن پایانی: آینده درمان آلزایمر
اگرچه هنوز درمان قطعی آلزایمر کشف نشده است، پیشرفت‌های اخیر در تاثیر داروهای جدید آلزایمر روی حافظه کوتاه‌مدت امیدوارکننده بوده‌اند. ترکیب داروهای آلزایمر در سالمندان با تغییرات سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و فعالیت‌های شناختی، می‌تواند به بیماران در حفظ حافظه کوتاه‌مدت و کیفیت زندگی بهتر کمک کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد بهترین دارو برای کوچک شدن مغز یا درمان دمانس مغزی، می‌توانید با پزشک متخصص مشورت کنید. همچنین، پیگیری آخرین تحقیقات در این زمینه می‌تواند به بیماران و خانواده‌هایشان در مقابله با چالش‌های این بیماری کمک کند.
