سکته مغزی زمانی رخ میدهد که خونرسانی به بخشی از مغز قطع می شود یا کاهش یابد. خطر سکته مجدد در افرادی که یک بار دچار سکته شده اند بسیار بالا است. به همین دلیل، مصرف داروهای پیشگیری از سکته مجدد یک اولویت مطلق در مدیریت سلامت این بیماران است. البته برای پیشگیری از سکته، بیماران باید به جز مصرف دارو، تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کرده و یک رژیم غذایی مناسب را رعایت کنند. هدف اصلی از تجویز داروها پس از سکته مغزی، جلوگیری از تشکیل لخته خون جدید است که می تواند باعث سکته مجدد شود.
لیست داروهای سکته مغزی بسیار متنوع است به همین دلیل، بهترین داروهای پیشگیری از سکته مجدد حتما باید توسط متخصص تجویز شود که متداول ترین آنها را در ادامه معرفی می کنیم:
داروهای ضد پلاکت
این داروهای پیشگیری از سکته مجدد از چسبیدن پلاکت ها به هم و تشکیل لخته جلوگیری می کنند.
- آسپرین: پایه اصلی درمان پیشگیری است.
- کلوپیدوگرل (پلاویکس): اغلب به تنهایی یا همراه با آسپرین استفاده می شود.
- دی پیریدامول + آسپرین (آگرنوکس): این دارو نیز به عنوان بهترین دارو برای درمان سکته مغزی شناخته می شود.
2. داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)
این داروهای پیشگیری از سکته مجدد برای انواع خاصی از سکته، مانند مواردی که ناشی از فیبریلاسیون دهلیزی هستند، تجویز می شوند.
- وارفارین (کومادین): یک داروی قدیمی اما موثر.
- DOACs (داروهای ضد انعقاد خوراکی جدید): مانند آپیکسابان (الیکویس)، ریواروکسابان (زارلتو)، دابیگاتران (پراداکسا) که عوارض کمتری دارند.
3. داروهای کنترل عوامل خطر
- داروهای فشار خون: مانند مهارکننده های ACE (مانند انالاپریل) یا مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (مانند لوزارتان).
- داروهای چربی خون: استاتین ها (مانند آتورواستاتین، رزوواستاتین) که نه تنها چربی را کاهش می دهند، بلکه باعث تثبیت پلاک های عروقی و جلوگیری از پاره شدن آنها می شوند.
لیست داروهای پیشگیری از سکته مجدد
| دسته دارویی | نمونه داروها | مکانیسم عمل | موارد مصرف اصلی |
| داروهای ضد پلاکت | آسپرین، کلوپیدوگرل، آگرنوکس | جلوگیری از تجمع پلاکتها و تشکیل لخته در شریانها | پیشگیری از سکتههای ایسکمیک ناشی از لخته در عروق شریانی |
| داروهای ضد انعقاد | وارفارین، آپیکسابان، ریواروکسابان | مهار فاکتورهای انعقادی خون و جلوگیری از تشکیل لختههای وریدی | پیشگیری از سکته در بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی یا وجود لخته در وریدها |
| استاتینها | آتورواستاتین، رزوواستاتین | کاهش کلسترول LDL و تثبیت پلاکهای آترواسکلروتیک | پیشگیری از تنگی مجدد عروق و سکتههای ایسکمیک |
| داروهای کنترل فشار خون | انالاپریل، لوزارتان، املودیپین | کاهش فشار خون و کاهش استرس وارد بر دیواره عروق | پیشگیری از سکتههای هموراژیک و ایسکمیک |
داروهای کمکی و درمان گرفتگی رگ های مغزی
علاوه بر داروهای استاندارد، برخی از داروهای پیشگیری از سکته مجدد برای حمایت از بهبودی و عملکرد مغز استفاده میشوند. به این داروها گاهی نوروپروتکتور (محافظتکننده عصبی) یا تقویتکنندههای شناختی گفته میشود.
- قرص لیکتور (Lucitor):
قرص لیکتور حاوی ماده موثره سیتی کولین است. سیتی کولین یک پیشساز برای فسفاتیدیل کولین محسوب میشود که جزئی ضروری از غشای سلولهای عصبی است. قرص لیکتور در بهبود عملکرد شناختی پس از سکته مغزی، مانند کمک به حافظه، تمرکز و تفکر نقش دارد. همچنین در درمان گرفتگی رگ های مغزی و بهبود جریان خون مغزی نیز میتواند مؤثر باشد.
- ویال خوراکی لیکتور (Lucitor Oral Solution):
برای افرادی که در بلع قرص مشکل دارند، شکل دارویی ویال خوراکی لیکتور موجود است که به همان اندازه مؤثر بوده و حاوی همان ماده موثره است.
- آمپول سیتی کولین و داروی سیتی کولین:
آمپول سیتی کولین (که با نام بینالمللی آمپول citicoline نیز شناخته میشود) معمولا در مرحله حاد یا تحت حاد سکته مغزی در بیمارستان یا تحت نظر پزشک تزریق میشود. داروی سیتی کولین به ترمیم غشای سلولهای عصبی آسیبدیده کمک کرده و میتواند به بهبودی عصبی بیماران کمک کند.
چه عواملی موجب سکته مجدد می شود؟
درک عواملی که منجر به سکته مجدد می شوند، کلید پیشگیری از آن است. این عوامل به طور کلی به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم می شوند.
عوامل خطر اصلی و قابل کنترل که خطر سکته مجدد را افزایش می دهند عبارتند از:
- فشار خون بالا کنترل نشده: مهمترین عامل خطر برای سکته مجدد فشار خون بالا است که به دیواره عروق آسیب دائمی میزند و آنها را مستعد گرفتگی و پاره شدن می کند.
- فیبریلاسیون دهلیزی درمان نشده: بی نظمی در ضربان قلب، باعث ایجاد لخته در قلب می شود که می تواند به سمت مغز رفته و باعث انسداد شریان و سکته مجدد شود.
- قطع خودسرانه داروها: متاسفانه یکی از شایعترین دلایل سکته مجدد، قطع مصرف داروهای پیشگیری از سکته مجدد مانند داروهای ضد پلاکت یا ضد انعقاد است. این داروها باید به طور مداوم و تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- سیگار کشیدن: مواد شیمیایی موجود در سیگار به پوشش داخلی رگ های خونی آسیب زده، غلظت خون را افزایش داده و خطر لخته شدن را چند برابر می،کند.
- دیابت کنترل نشده: قند خون بالا به تدریج به رگ های خونی در سراسر بدن از جمله مغز آسیب می رساند و آنها را سخت و تنگ می کند.
- سطوح کنترل نشده کلسترول: کلسترول بالا منجر به تشکیل پلاک در دیواره عروق (تنگ شدن رگ های مغز) میشود که می تواند باعث انسداد کامل شود.
- سبک زندگی ناسالم: رژیم غذایی پرنمک و پرچرب، عدم فعالیت بدنی، چاقی و مصرف الکل همگی از عواملی هستند که خطر سکته مجدد را به طور قابل توجهی افزایش می دهند.
جلوگیری از سکته مغزی در خانه و رژیم غذایی
جلوگیری از سکته مغزی در خانه به معنای اتخاذ یک سبک زندگی سالم است که بیشترین تاثیر را در کنار مصرف داروهای پیشگیری از سکته مجدد دارد.
برای جلوگیری از سکته مغزی چه بخوریم؟
| اقدام پیشگیرانه | روش انجام | تأثیر اصلی |
| رژیم کمنمک | کاهش مصرف نمک، پرهیز از غذاهای شور و فرآوریشده | کنترل و کاهش فشار خون |
| رژیم مدیترانهای | مصرف بیشتر میوه، سبزیجات، غلات کامل، ماهیهای چرب، روغن زیتون | کاهش خطر تصلب شرایین و سکته |
| کاهش چربیهای اشباع و ترانس | پرهیز از فستفودها، غذاهای کنسروی و فرآوردههای صنعتی | کاهش کلسترول LDL و التهاب عروقی |
| کنترل قند خون | محدودیت قند و کربوهیدراتهای تصفیهشده | کاهش خطر دیابت و عوارض عروقی آن |
| مصرف منابع پتاسیم | افزایش مصرف موز، سیبزمینی، سبزیجات برگدار | کمک به کاهش فشار خون |
| ورزش منظم | حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی در هفته | بهبود سلامت قلب و عروق، کنترل وزن |
| ترک سیگار | استفاده از روشهای حمایتی، کاهش تدریجی | کاهش سریع خطر سکته و بیماری قلبی |
| حفظ وزن سالم | تعادل انرژی دریافتی و مصرفی، رژیم سالم و کمک گرفتن از فیزیوتراپی | کاهش فشار روی قلب و عروق |
| مدیریت استرس | تمرینات آرامسازی، مدیتیشن، خواب کافی | کاهش فشار خون و التهاب بدن |
جمع بندی
پیشگیری از سکته مجدد یک تلاش مادام العمر است که نیاز به پایبندی به داروها و سبک زندگی سالم دارد. فقط در شرایطی که بیمار سبک زندگی سالمی در پیش بگیرد و خود را ملزم به رعایت رژیم غذایی مناسب برای کنترل آلزایمر کند، لیست داروهای سکته مغزی از داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد گرفته تا داروهای کمکی مانند قرص لیکتور و آمپول سیتی کولین، می توانند با نظارت پزشک نقش خود را به خوبی ایفا کنند.
